Οστεοαρθρίτιδα: Ο ρόλος της φυσικοθεραπείας

Η οστεοαρθρίτιδα ή εκφυλιστική αρθρίτιδα ή εκφυλιστική νόσος των αρθρώσεων αποτελεί ένα σύνολο μηχανικών ανωμαλιών που οδηγούν στον εκφυλισμό της άρθρωσης, επηρεάζοντας κυρίως τoν αρθρικό χόνδρο και το υποχόνδριο οστό. Τα συμπτώματα συνήθως περιλαμβάνουν πόνο στην άρθρωση, ευαισθησία, δυσκαμψία, κλείδωμα, αλλά και οίδημα στην άρθρωση. Διάφορα μπορεί να είναι τα αίτια περιλαμβάνοντας κληρονομικούς, αναπτυξιακούς, μεταβολικούς, μηχανικούς λόγους που οδηγούν στην καταστροφή του χόνδρου. Η απώλεια του χόνδρου αφήνει εκτεθειμένο το οστό κάνοντας έτσι την άρθρωση αδύναμη να αντεπεξέλθει στα φορτία που μπορεί να δέχεται στην καθημερινότητα. Οι αρθρώσεις που επηρεάζονται περισσότερο είναι αυτές που δέχονται τα περισσότερα φορτία όπως η σπονδυλική στήλη, το ισχίο και το γόνατο, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να παρουσιαστεί και σε άλλες αρθρώσεις.

Όσο αφορά την επιδημιολογία, είναι χαρακτηριστικό ότι στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περισσότερα από ένα εκατομμύριο άτομα έχουν οστεοαρθρίτιδα, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια του 65ου Πανελληνίου Ορθοπεδικού Συνεδρίου . Η οστεοαρθρίτιδα αποτελεί την πιο συχνή μυοσκελετική διαταραχή που επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων ατόμων. Η πάθηση μπορεί να επηρεάσει ως δευτερογενής διαταραχή (βλέπε δευτερογενής οστεοαρθρίτιδα) και πιο νέα άτομα. Επιπλέον σύμφωνα με των παγκόσμιο οργανισμό υγείας η οστεοαρθρίτιδα γόνατος αποτελεί την όγδοη πιο σημαντική αιτία ανικανότητας στους άνδρες και την τέταρτη στις γυναίκες.

Αιτίες

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η μηχανική καταπόνηση της άρθρωσης παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της νόσου. Τέτοιες πηγές καταπόνησης μπορεί να περιλαμβάνουν: μεγάλο σωματικό βάρος, μηχανική καταπόνηση είτε από εφαρμογή μεγάλης τάσης είτε από συνεχείς επαναλαμβανόμενης εφαρμογή μικρότερης τάσης, επίσης η αδυναμία του στηρικτικού μυϊκού συστήματος να δεχτεί τέτοιες τάσεις οδηγεί σε αυξημένη καταπόνηση των αρθρώσεων, τέλος η παρατεταμένη ακινητοποίηση οδηγεί σε περιορισμένη κίνηση του αρθρικού υγρού στερώντας έτσι το χόνδρο από θρεπτικά στοιχεία και σε συνδυασμό με την ατροφία των μυών αυξάνει τον κίνδυνο για  εκφύλιση. 

Κατηγοριοποίηση

 

Πρωτογενής οστεοαρθρίτιδα: Είναι μια χρόνια εκφυλιστική διαδικασία που σχετίζεται με την γήρανση, ωστόσο δεν προκαλείται απαραίτητα από αυτήν, καθώς παρατηρούνται και ηλικιωμένα άτομα χωρίς σημεία εκφύλισης.

Δευτερογενής οστεοαρθρίτιδα: Προκαλείται από άλλους παράγοντας οι οποίοι περιλαμβάνουν: Τραυματισμός στις αρθρώσεις (π.χ. πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος), επεμβάσεις, αστάθεια άρθρωσης, παχυσαρκία, διάφορες φλεγμονώδεις ασθένειες κ.α. Αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν τη λειτουργία του χόνδρου και τον τρόπο που δέχεται τα φορτία οδηγώντας σταδιακά στην εκφύλισή του. Η δευτερογενής οστεοαρθρίτιδα παρουσιάζεται σε σαφώς νεότερη ηλικία σε σχέση με την πρωτογενή οστεοαρθρίτιδα.

Κλινικά χαρακτηριστικά συμπτώματα

 

· Πόνος κατά την υπερβολική άσκηση συμπιεστικών τάσεων στην προσβεβλημένη άρθρωση που ανακουφίζεται με την ανάπαυση, ωστόσο στα τελικά στάδια της νόσου ο πόνος παρουσιάζεται και κατά την ανάπαυση
· Δυσκαμψία μετά από παρατεταμένη ανάπαυση η οποία ανακουφίζεται με την κίνηση.
· Συνήθως παρατηρείται διόγκωση των προσβεβλημένων αρθρώσεων (οίδημα)
· Οι αρθρώσεις που προσβάλλονται συνηθέστερα είναι οι αρθρώσεις που δέχονται μεγάλα φορτία όπως το ισχίο και το γόνατο αλλά επίσης και τμήματα της σπονδυλικής στήλης και των αρθρώσεων των δακτύλων.
· Εμφάνιση κριγμού (ήχου στην άρθρωση) ή ελεύθερα σωμάτια στην άρθρωση
· Εμφάνιση σταδιακής απώλειας δύναμης των μυών λόγο της έλλειψης κίνησης κυρίως
· Διαταραχή στην αντίληψη της θέσης της άρθρωσης

Φυσικοθεραπευτική παρέμβαση

 

Πρόληψη

Το να έχει κάποιος δραστήρια ζωή που να περιλαμβάνει συχνή άσκηση μέτριας εντάσεως, δημιουργώντας έτσι ένα καλό μυοσκελετικό σύστημα που να μπορεί να απορροφά σωστά τα φορτία της καθημερινότητας φαίνεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο, επίσης η μέτρια δραστηριότητα βοηθάει την κίνηση του αρθρικού υγρού και την παροχή θρεπτικών στοιχείων στον χόνδρο. Επιπροσθέτως, η μείωση του σωματικού βάρους (στης περιπτώσεις των περιττών κιλών), η σωστή αποκατάσταση πιθανών τραυματισμών, αποτελούν σημαντικά στοιχεία που συμβάλουν στην πρόληψη της πάθησης.

Μείωση πόνου

Διάφορα φυσικά μέσα και τεχνικές που έχει στην διάθεση του ο φυσικοθεραπευτής μπορούν να συμβάλουν στην βελτίωση αυτής της κατάστασης. Σημαντικό ωστόσο είναι το άτομο να μένει δραστήριο και να κάνει χαμηλής εντάσεως δραστηριότητες, όπως περπάτημα ή κολύμπι όσο αυτό είναι εφικτό.  

Καταπολέμηση δυσκαμψίας

Επίσης η κίνηση είναι η απάντηση και σε αυτό το σύμπτωμα καθώς η παρατεταμένη ακινητοποίηση επιδεινώνει την δυσκαμψία.  

Μυϊκή ενδυνάμωση – βελτίωση συντονισμού - ισορροπίας

Ασκήσεις για την βελτίωση της δύναμης αλλά και της ισορροπίας και του συντονισμού του πάσχοντος μέλους είναι σημαντικό να εφαρμοστούν ώστε να μπορέσει το άκρο να ανταπεξέρχεται όσο το δυνατόν καλύτερα στις καθημερινές προκλήσεις.

Αύξηση λειτουργικότητας

Τελικός και βασικότερος στόχος είναι να φτάσει το άτομο στο μεγαλύτερο δυνατό λειτουργικό επίπεδο ώστε να πραγματοποιεί τις καθημερινές του δραστηριότητες με τον μικρότερο δυνατό περιορισμό. Έτσι, στην αποκατάσταση προσομοιάζονται δραστηριότητες της καθημερινότητας όπως περπάτημα, ανέβασμα, κατέβασμα σκάλας, κ.α ανάλογα με τις συνήθειες του ασθενή. Αυτή η διαδικασία αρχίζει από νωρίς και ανάλογα με τα περιθώρια που μας δίνει η πάθηση. Είναι μια διαδικασία εκμάθησης, περιλαμβάνοντας και εργονομικές παρεμβάσεις.

Λιβέρης Νίκος, Φυσικοθεραπευτής

Τσαρμπού Χάρις, Φυσικοθεραπεύτρια

 

Πηγές:

Kisner, C., Colby, L,A., Θεραπευτικές ασκήσεις "Βασικές αρχές και τεχνικές" ελληνική επιμέλεια: Σπυριδόπουλος, Κ, Σατκα, Γ., 2003, Σιώκης.

Dandy, D, J., Edwards, D, J., Βασική ορθοπαιδική και τραυματολογία, Επιμέλεια ελληνικής έκδοσης: Κορρές, Δ., Ξενάκης, Θ, Α., 2010, Παρισιάνου.

World Health Organization 

www.disabled.gr